|
Accueil
Remonter
Mélanges I
Mélanges II
Mélanges III
Mélanges IV
Lettres I-XL
Lettres XLI-LXIII
Lettres LXIV-XCIII
Lettres XCIV-CXXIX
Lettres CXXX-CLXXI
Lettres CLXXII-CLXXX
Lettres CLXXXI-CLXXXII
Lettres CLXXXIII-CXCIII
Lettres CXCIV-CCX
Lettres CCXI-CCXVII
Lettres CCXVIII-CCXXXVIII
Lettres CCXXIX-CCXLIII
Lettres CCXLIV-CCXLIX
| |
519
EPISTOLA CCXLIV.
ILLUSTRISSIMORUM ET REVERENDISSlMORUM ECCLESIA PRINCIPUM,
Caroli-Mauritii Le Tellier, archiepiscopi-ducis-remensis ;
Ludovici-Antonii de Noailles, archiepiscopi Parisiensis; Jacobi-Benigni Bossuet,
episcopi Meldensis; Guidonis de Seve, episcopi autrebatensis, Et Henrici Feydeau
de Brou, episcopi Ambianensis ;
AD SANCTISSIMUM D. D. INNOCENTIUM PAPAM XII,
Contra librum, cui titulus est : Nodus praedestinationis
dissolulus, auctore Cœlestino S. R. E. Presbytero Cardinali Sfonprato, typis
mandatum Romae, anno 1696 (a).
Beatissime Pater,
Episcoporum est sine personarum
acceptione detegere errores, qui quo altiore loco se attollunt, eo graviore ictu
conterendi. Itaque ad Apostolatum vestrum deferre cogimur propositiones istas :
primam : « Quantum ex parte Dei est, omnes dilecti : omnes ad vitam aeternam,
aut aliquid quod vitâ aeternâ melius sit, ut de infantibus baptismo non tinctis
posteà dicemus, destinati. » Haec scripta reperimus in libro, cui titulus :
Nodus prœdestinationis dissolutus (1). Neque enim metuimus, beatissime
Pater, ne, quia eminentissimum Cœlestinum Sfondratum, tot egregiis dotibus
commendatum, ut serviret Ecclesiae, ad tantam dignitatem provexistis, idcirò
illius quoque ignoscatis erratis quae ad Ecclesiae fidem labefactandam
pertinerent, imò vero scimus vestram Sanctitatem, ut veritati et Ecclesiae
serviat, nullius nomini parcituram, ac magis peccaturos nos, si necessaria
taceamus.
Sanè faveamus licet optimi viri
memoriae ingenio et elegantiae, tamen obstupuimus ad inauditas voces. Sed cùm
auctor ad alios nos remittat locos, ubi de infantibus sermo sit, ad eam tandem
Partem legendo devenimus, in quà haec sunt posita» : « Parvulos quod attinet,
qui sine baptismo decedunt, cœlesti quidem regno,
1. P. I, § 1, n. 2, p. 14. — 2 Ibidl.,
n. 13, p. 48.
(a) De Sfondrato vide Prœfationem Defens. Declar. Cleri
Gallicani.
520
quasi paternae culpae reos, nec expiatos, exclusit; non
exclusit tamen naturalibus bonis, » beatitudine scilicet naturali, quod primùm
annotamus : « et à peccato praeservavit, aeternoque supplicio, quo, si
adolescerent, puniendi essent; cùm sola, inquit, praeservatio à peccato, » quam
semper supponit in parvulis, originali licèt vero magnoque peccato inquinatis, «
pluris valeat, majorisque pretii sit, quàm regnum ipsum cœleste : » quasi major
res sit, tantùm carere malis, quàm aeternâ vitâ Deoque ipso perfrui : quae tam
absurda, tam vana sunt, ut christianae aures ferre non possint.
Quò magis legendo processimus,
beatissime Pater, eò pejora occurrebant ; qualia profectô haec sunt (1) : « In
hâc parvulorum causa considerandum est, licèt Deus ad cœlestem gloriam eos non
admiserit, alio tamen multòque majori beneficio affecisse, quod illi ipsi longè
cœlo praetulissent ; et nos quoque, si electio daretur, multò majoris pretii
quàm cœlum duceremus. » Et paulô post : « Quid ergò conqueri de Deo possunt,
autquid illis mali fecit, si non quidem cœlo, at alio beneficio donavit, quod
multô praestantius cœlo est, quodque et ipsi et omnes sapientes cœlo
praeferrent? » Undè concludit : « Ergô nulla dolendi, nulla conquerendi, sed
magis gaudendi gratesque agendi, causa est: » ut profectô parentibus christianis
parvulos suos amittentibus sine baptismi gratiâ, non luctus, ut fit, sed
gratulatio indicenda sit : ipsi verò parvuli, tanti licet sacramenti exsortes,
laetis magis vocibus quàm lacrymis prosequendi videantur.
Haec quidem sufficerent ad
condemnationem tam inauditae novitatis : sin autem responderi volunt auctoris
ratiociniis ex parvulorum innocentià, ut vocat, personali repetitis ; de his
quidem mox viderimus, si vestra Sanctitas permiserit. Rogamus intérim, te teste,
te judice, beatissime Pater, ecquid in fidei quaestionibus ratiocinia sine
Scripturis ac traditione valeant? Cùm Propheta clamet : Ad legem magis et ad
testimonium (2), ad traditionem, ad Patres, ne, si tu, theologe, quisquis
es, aliquid evangelicae prae-dicationi addideris, quâcumque dignitate fulgens,
quocumque hominum praesidio fretus, sis licet Apostolus, sis licet Angélus,
1 Nod. diss., § 1, n. 23. p. 120. — 3 Isa., VIII, 20.
521
ab altâ Pétri sede tanquàm è cœlo feriaris, ac sermones fui
anathema fiant.
Et tamen illa subtilium
argumentorum inventa videamus, ipsumque erroris recludamus fontem. « Nempè (1),
inquit actualibus cùm venialibus tùm etiam mortalibus peccatis subduci, »
regno est potius ; atque ut verbis clarioribus auctoris utamur, « innocentiae
personalis donum et immunitatis à peccato tantum est, ut ipsi parvuli millies
cœlo carere malint, quàm vel uno peccato involvi; nullusque christianorum est,
cujus non idem votum esse debeat : » quod est vanissimum. Neque enim si vetuit
Apostolus, ne faciamus mala, ut veniant bona (2), ideò prohibere
pos-sumus Deum, quominùs ex permissis peccatis, pro suà excellentissimâ
potestate, majora bona eliciat, quàm ea quae ante peccata futura erant : neque
propterea peccatis delectamur, absit; sed eidem Apostolo dicenti credimus :
Ubi abundavit delictum, superabundasse et gratiam (3). Nempe ex peccatis
meminimus tantam gratiae accessionem factam, ut etiam eorum occasione Christum
habeamus. Nec si Petrus è lapsu evasit humilior ac deindè fortior atque
felicior, ideô liceat nobis peccatum, innocentiae, sed uberiorem post peccatum
gratiam ininori anteferre, Deique omnia mala vertentis in bonum
exsuperantissimam praedicare bonitatem.
De his ergo argutiis, beatissime Pater, salvà reverentià
vestrae apostolicai Sanctitatis, id meritô dixerimus : Telas araneœ texuerunt
(4), quibus imbecilles anima» caperentur. Neque enim quôd peccatum toto animo
horreamus, ideô invidere debemus aut Deo liberalitatem suam, aut nobis
felicitatem nostram : nec prohibere quis possit, quominùs cum Ecclesià
concinamus laetum illud ac faustum : Felix culpa! et : O verè
necessarium Adœ peccatum!
Haec vera, haec pia sunt ; non
ex recentibus novae pietatis ducta commentis, sed ex veris fontibus christiani
apostolicique spiritùs. Quôd autem toties parvulis immunitas à peccato,
ipsaque adeô innocentià tribuatur, intolerabile credimus : vanaque erroris
excusatio est, quòd illa innocentià novo atque ambiguo nomine
1 Nod. diss., pag. 120. — 2 Rom.,
III, 8. — 3 Ibid., V.20. — 4 Isa., LIX, 5.
522
personalis vocatur (1). Neque enim parvulorum
persona innocens est, ad quant peccatum ipsum quod est mors animœ transit, ut
est in Arausieano secundo , ac posteà in Tridentino concilio définitum (2). Non,
inquani, persona innocens est, eo quôd careat peccatis proprià voluntate
contractis : imô verò peccatrix, quae sub ira Dei atque in potestate tenebrarum
nascitur, quae exorcismis exsufflatur, quae aquà mundatur : valetque omninô
illud, quod à sancto Augustino synodus Tridentina deprompsit, originale peccatum
non utiquè nobis esse extraneum ; imò ut origine unum, ita propagatione
unicuique esse proprium (3) ; nec nisi inhaerente et proprià sanctitate
purgandum.
Ejicite ergò, beatissime Pater,
ex Ecclesià Dei, cui pari integritate ac potestate praesidetis, degeneres
mollesque sententias, quai pietatis specie vim ipsam pietatis infringunt. Neque
enim dissolvit, sed implicat nodos, qui humanis affectibus exilibusque argutiis
magis, quàm Ecclesiae traditione ducitur. Nec semel dixisse contentus, eumdem
errorem semper inculcat magnificentioribus verbis : cùm dona collata parvulis
sine Christi sacramento decedentibus, ad Christi merita ac redemplionem
pertinere asserit (4); ut hinc quoque vel maxime redempti parvuli
censeantur, quôd sacrainenti redemptionis expertes, nulla in Redemptoris regno
et corpore parte sint. Quo quid absurdius, et in Redemptorem ipsum
conlumeliosius dici possit, nos quidem non videmus.
Quo loco idem auctor hoc etiam
addit, non damnari parvulos (5), quippe qui propter alienum nec personale
peccatum damnari non possint. At quis haec docuit ? Non certè concilium
Lugdunense secundum sub Gregorio decimo (6), non Florentinum sub Eugenio quarto
(7), quorum haec fides est, haec delinitio : « Illorum animas, qui in acluali
mortali peccato, vel cum solo originali decedunt, mox in infernum descendere,
pcenis tamen disparibus puniendas. » En quò ; en quibuscum descendant, qui
naturâ filii irae, exosi et invisi, cum caeteris damnatis ad infernum
1 Nod. diss., § 1, n. 13 et 23, p. 48 et 120. — 2
Conc. Arausic. 11 cap. II; Conc. Trid., sess. V, can. 2. — 3 Sess. V,
can. 3. — 4 Nod. diss., § 2, n. 16, p. 164. — 5 § 1, n. 23, p. 118, § 2,
n. 16, p. 161. — 6 Tom. XI Conc, part. 1, col. 966. — 7 Decret. union.,
tom. XIII, col. 515.
523
detruduntur : quos tamen auctor noster non damnari
docet ; quasi aliud sit damnari, quàm ad infernum descendere : insuper, si Deo
placet. patriae exilium, favori et gratiae iram , denique ipsi cœlo infernum
anteponit ; usque adeô summis ima permiscet.
Quòd verò damnari negat, qui à
pœnà sensùs, hoc est, ab ignis aeterni cruciatu, passim immunes habeantur, quid
ad nos, qui eà de re non coutendimus? Consulant qui voluerint doctissimum
Dionysium Petavium (1) : consulant imprimis eminentissimum Henricum Norisium
(2), à vestrà Sanctitate insignis doctrinae merito, christiano orbe applaudente,
ad summa quaeque provectum. Nos quidem haec praetermittimus, ac theologis
disputanda relinquimus. Quàm autem sit humanis error, ab inferno ac damnatione
absolvere parvulos sine Christi sacramento defunctos, cardinalis Bellarmini
verbis malumus quàm nostris dicere. Qui quidem, ex praedictis aliisque decretis,
hanc sententiam ab Ambrosio licèt Catharino aliisque defensam, non modo falsam,
sed etiam hœreticam existimandam esse concludit ; et contra : « FIDE CATHOLICA
tenendum, parvulos sine Baptismo decedentes absolutè esse damnatos : nec solà
cœlesti, sed etiam NATURALI beatitudine perpetuò carituros, qui nempè sunt
eruntque semper aversi habitualiter à Deo, deguntque, ac semper degent in
carcere inferno (3), » ex concilii Lugdunensis œcumenici decretis, in concilio
Florentino repetitis, Ecclesià Orientali unà cum Romanà et Occidentali in unam
fidem concinente. Ex his igitur aliisve decretis, teste Bellarmino, illi parvuli
sub potestate diaboli in carcere inferno degunt, loco, inquit (4),
horrido ac tenebricoso. Quod quid est aliud, quàm projici cum damnatis in
horrendas illas exteriores tenebras (5), et ibidem esse sub potestate
tenebrarum, quarum id regnum est?
De affectibus verò illis, quos
pios vocant, juvat eumdem Bellarminum audire haec sanctè et graviter dissereutem
: « Nihil prodesse parvulis jam defunctis misericordiam nostram, et contra nihil
eisdem obesse nostrae sententiae severitatem : multùm
1 Theol. Dog., tom. I, lib.
IX, cap. IX, n. 5. — 2 Vind. August., cap. III, § 5, à p. 50 ad
84. — 3 Bell., de Amiss. grat. et Statu pecc., lib. VI, cap. II, n. 1. —
4 Ibid., n. 29.— 5 Matth., VIII, 12; XXII, 13.
524
autem nobis obesse, si ob inutilem misericordiam erga
defunctos, pertinaciter aliquid contra Scripturas aut Ecclesiam defendamus.
Idcircò non affectum quemdam humanum, quo plerique moveri soient, sed
Scripturae, Conciliorum et Patrum sententiam consulere et sequi debemus. »
Atque abfuisse quidem à
celeberrimo Sfondrato cardinali hanc pertinaciam facile confidimus : cœterurn
tacere non possumus id, quod de sancto Augustino scribit « nunquàm scilicet
Augustinum hoc modo philosophatum esse ; sed in causa parvulorum non nisi ad
occulta Dei judicia provocasse. » Haec ille de sancto Augustino, quem in ipso
libri titulo sua? solutionis auctorem praedicabat. Et tamen posteà ejusdem
doctrinae diffisus, ac plus tanto doctore, absit verbo injuria, sibi sapere
visus, haec subdit : « Nec id ad Augustini institution pertinebat, nec voluit
ipse aliis adimere libertatem ea omnia dicendi, quae deinceps opportuua
viderentur, praesertim, inquit, adversùs Calvinum atque Jansenium. » Quo sanè
praetextu ad nova et inaudita quaeque prosiliunt. An enim si novi auctores
confutandi veniunt, ideô nova quoque dogmata invelu necesse est in Ecclesiam,
nempè haec, quod parvuli tam luctuoso puniantur exilio, non ad illa tremenda
judicia, sed ad Dei gratiam potiorem referri oportere ? Quae profecto si ad
nodum réprobation is parvulorum dissolvendnm pertinerent, quo in loco explicando
Augustinus totus est, non ab ejus instituto abhorrèrent. Sed ille huic nodo non
aliam solutionem affert, quàm illud Apostoli : Tuquises? et illud, in causa
parvulorum toties repetitum : An non habet potestatem fiqulus luti, ex eâdem
massâ originis vitiatae atque damnatae, facere aliud quidem vas in
honorem, aliud verò in contumeliam (2)? Neque quidquam aliud in parvulorum,
ac, in totà prœdestinationis causa, beatus Augustinus aut quaesivit, aut
prompsit : imò aliud quaerentibus id apertè signifieat, cui non ista sufficiant,
ut quaerat doctiores, sed caveat ne inveniat praesumptiores (3).
Neque minus alienuni est à beati
Doctoris sensu, quod illud Sapientiae (4) : Raptus est, ne malitia mutaret
intellectum ejus,
1 Nuit, diss., § 2, n. 10, p. 101. — s /«'a///., ix, 20,
21. — 1 Lib. de êpir. et
Lift., cap. xxxiv, n. 8o. — 1 Sep,, o, 11.
525
transfertur ad parvulos (1) : illud enim de justis : Ne
à suâ justitià recederent, esse prolatum; et locus ipse clamat, et beatus
Augustinus (2) aliique orthodoxi omnes uno ore consentiunt. Ad gratiam autem
pertinere, quòd sine Baptismo rapiantur infantes in infernum carcerem
devolvendi, tanquàm eis subtracto baptismo potior obventura sit felicitas et
gratia ; non ipse Catharinus, non ipsi Pelagiani ausi sunt asserere : qui, cùm
iisdem parvulis aut vitam aeternam aut naturalem assignent beatitudineni, non
tamen eam qualemcumque, aut vitam aeternam aut felicitatem, regno praeferendam
putant.
Causa autem errandi haec fuit,
quòd tanti nodi Dissolutor nequidem naturam ac vim peccati originalis aguovit,
atque etiam ex sancto Augustino probare nititur (3), parvulis in praesente vitâ
eruciatis esse aliquid « bonae compensationis, quod in aeternà vità reservet
Deus ; quoniam quanquain nihil boni fecerint, tamen nec peccaverint aliquid (4).
» Quam quidem sententiam idem cardinalis à beato Augustino in Epistolâ ad
Hieronymum retractatam fatetur, « non tamen ut erroneam et falsam, sed
tantùm ut minus firmam validamque (5). » Haec quidem Sfondratus cardinalis
asseruit : nec legere voluit in eâdem Epistolâ (6), nullam iisdem
parvulis « conipeiisationem cogitandam, quibus insuper damnatio praeparata est;
» eamque esse « robustissimam ac fundatissimam Ecclesiae fidem. » De fide ergò
est illa damnatio parvulorum, quam illi compensationi Augustinus opponit : de
fide, inquam, est illa dainnatio, quae licèt, Augustino teste, omnium
mitissiina, non tamen proinde sanctitati ac aeternae felicitati anteferenda sit
: neque ullum praesidium in illâ est Epistolà ad Hieronymum, quam auctor
dissoluti Nodi tantâ confidentià proferebat.
Idem alibi scripsit : «
Fatendum, quia nunquam parvulis ante baptismum sublatis Deus vitam aeternam
voluit, istos ad alium finem classemque providentiae pertinere (7). » Quo loco
perspicuum
1 Nod. diss., p. 1, § 1, n. 23, p. 120. — 2 Lib. de
Praedest. SS., cap. XIV, n. 26 et seq. — 3 Nod. diss., p. I, § 1. n.
23, p. 118. — 4 Aug., de lib. Arb , lib. III. Cap. XXIII, n. 68. — 5
Nod. diss., ibid., p. 118; Aug., ep. CLXVI, c. VII, n. 18 et seq — 6 Ibid,
n. 20. — 7 Nod. diss., part. I, § I, n. 13, p. 48.
526
est, eumdem auctorem totius humani geueris primaevae
institutionis oblitum. Quis enim christianus negat, universam Adae sobolem in eo
ad aeternam vitam fuisse ordinatam ? Non ergò parvuli ad alium finem aut ad
alium classent providentiœ revocandi sunt : sed plané ad communem creaturae
rationalis ordinem redi-gendl ; ut nec sine sacramento Redemptoris, vitam
aeternam ad quam instituti erant recuperare possint, nec ejus jacturà sine certâ
et justâ damnatione mulctari.
Haec quidem sunt, quae attinent
ad parvulorum statum : pluribus supersedemus, quibus quippe animus est ea
promere, quae magis ad exponendum, quàm ad refellendum errorem necessaria
videantur. Nunc ad alterum caput pergimus ; nec veremur, ne Parenti optimo atque
sanctissimo taedio simus, cui res maximas ejus apostolico judicio decidendas,
summà cum animi demissione subjicimus.
Altéra ergò propositio sic habet
: Ut demus (Brasilienses aliosque) ita ignorasse Deum, hoc est
invincibiliter, id quoque magna bénéficié et gratiœ pars est (1). Quae
quidem, beatissime Pater, liceat enim nobis in optimi Parentis sinum intimos
animi nostri sensus deponere, non sine maximo dolore referimus : sed sunt quae
magis doleant, nempè sequentia, quibus ista muniantur : « Cùm enim, inquit,
peccatum sit essentialiter offensio et injuria Dei, sublatà Dei cognitione,
necessariô sequitur nec injuriam, nec peccatum, nec aeternam pœnam esse; »
reddique impeccabiles, atque ab adernâ pœnâ prorsus impunes, etiam
parricidas, hospitum necatores, ac portenta libidinum consectantes ; quos Deus
tantà gratià, hoc est caecitate mentis, summàque suî ignoratione donaverit. Quod
quid est aliud, quàm peccatum ipsum philosophicum ab Alexandro VIII, felicis
recordationis antecessore vestro, tantà perspicuitate damnatum ? Haec nempè ad
Sinenses solatia deferebant, quibus excaecatœ gentis, ac de parentum suorum
sapientià immensùm gloriantis, superbiam demulcerent. Horum ergò gratiâ
quaerebatur : « An infideles praecepta naturalia transgredientes pœnas aeternas
mereantur : et negabant aliqui, quia ignorantiâ Dei et legislatoris à tam gravi
pœnâ
1 Nod. diss., part. I, § 2, n. 11, p. 152.
527
Excusantur (1). » Sic enim blandiebantur
Sinensibus. At sacrae Congregations auctoritate, Consultores
rescribebant, procul dubio damnari eos, idque pœnis aeternis, de quibus quaestio
instituta erat, nec illam turpissimam ignorationis Dei excusationem admittebant.
Alexander verò VIII,
recentissimo edicto, die 24 augusti, anno 1690, decernebat hoc temerarium,
piarum aurium offensivum atque erroneum, si dicatur « peccatum philosophicum
quantumvis grave, in eo qui Deum vel ignorât, vel de Deo actu non cogitât, esse
grave peccatum, sed non esse offensam Dei, neque peccatum mortale dissolvens
amicitiam Dei, neque alterna pœnâ dignum. » Quo decreto nihil sublevati sumus,
si ab ipsà Urbe, à tantas dignitatis viro, portentosa doctrina non tantùm ad
Sinenses, sed etiam ad omnes reipublicœ christiana; provincias dif-fundatur. Sic
enim duo invalescerent : primum, ut essent omninô impeccabiles, qui summè et
invictè, si quidem id fieri posset, ignoraient Deum : alterum, ut ea ignorantiâ
ad gratiam, non autem ad peccati gravissimam pœnam pertineret. Quae duo ab
errore defendi non possunt. Neque enim fieri potest, ut innocens Deo sit qui,
extinctà licet cognitione Dei, rectae rationis et conscientiae lucem à Deo
exorientem spernit. Neque item fieri potest ut non sit contumi liosus in Deum,
qui rectae rationi, cujus Deus auctor et vindex est, infert injuriam.
De pœnarum verò per hanc
ignorantiam sublatâ aeternitate quod sentiunt, non advertunt pœnarum aeternitas
à quâ radice profluat. Nempe, ut ait sanctus Gregorius Magnus (2) antecessor
vester, vellent mali sine fine vivere, ut possent sine fine peccare; quippe qui
felicitatem ac finem ultimum in pravâ delectatione defigunt : neque verò
quisquam est, qui non aeternum esse velit id quo se beatum putat. Inest ergò
cuicumque mortali peccato quaedam concupiscentiae aeternitas, atque, ut ità
dicam, immensitas, cui profectò Deum totà suâ infinitate atque aeternitate ac
sanctitate adversari necesse sit. Ergò mortale quodcumque
1 Consult. et Resp., anni 1674, quœst. XXIV, in lib.
Fr. Dominici Ferdinandi Navarette Dominicani, tract, VII, p. 503. — 2
Moral., lib. XXXIV, cap. XIX, fol. XVI, n. 36.
528
peccatum, contra legem etiam naturalem, habet aliquid quod
aeternam iram provocet : undè quocumque peccato rectam rationem laeseris,
exsurgit ille ultricis conscientiae stimulus; ille vermis interior, qui,
teste Christo, non moritur (1) ; cujus adeò immortale virus, morsus
indefessus : quod supplicii genus qui extinguendum putat, Evangelio contradicit.
Vermem autem illum profectô comitatur sempiternus ignis, à quo si impios illos
exemeris, erit non modo parvulis, verùm etiam adultis Deum nescientibus, à
sempiterno igne seclusus assignandus locus; nec in sinistrà erunt perditi ac
scelerati, qui Deum nesciunt, ejusque ignoratione mulctati, nec à praeteritis
peccatis expedire se possunt, et in nova proruunt. Non ergo impeccabiles, qui
legem naturalem quam sciunt non inipune contemnunt : nec, si vel maxime sint
impeccabiles, id beneficii loco consequentur. Etsi enim gratia est, peccare non
posse in bonà voluntate firmatos : non proinde gratia, sed peccati esset pœna
gravissima, peccare non posse eô quod ignoraient Deum ; quo nihil est miserius
et aeternae damnationi propius.
Has autem supplicamus,
beatissime Pater, ut perpendatis voces (2) : « Ergò cùm hâc ignorantiâ
impeccabiles redderentur, alioquin certissimè peccaturi si agnoscerent, sequitur
hoc ipsum beneficium esse, juxtà illud Apostoli (3) : Melius enim erat illis
non agnoscere viam justitiœ, quàm post agnitionem relrorsùm converti ab eo, quod
illis traditum est, sancto mandato. » Hoc nempè supererat ad erroris
cumulum, ut quia lege Dei et gratià perversi et ingrati abutiniur, subtractio
legis et gratiae, non poenae, quod semper Ecclesiae visum est, sed gratiae et
beneficio imputetur.
Quae mala indè proveniunt,
beatissime Pater, quòd Scripturas divinas velut versatiles ad arbitrium flectant
; quòd cœcis affectibus et inanibus ratiunculis delectati, Patribus non
auscultent, malintque comminisci falsa, quàm tantis viris docendos se tradere.
Quae nisi claro certoque judicio ab Ecclesia Dei propulsetis, omnia collabascant
: Romam, quod Deus avertat, suis favere, non modo adversarii, verùm etiam pii,
saltem infirmi, conclament ;
1 Marc., IX, 43 et seq. — 2 Nod. diss.,part. I, §
2,n. 2. p. 153. — 3 II Pert., II,21.
529
ac lascivia ingeniorum magis incitata, quàm compressa esse
videatur.
Sed hoc à vestris temporibus
procul abesse, et vestri pontificatùs claritudo, et ab ore vestro per totam
Ecclesiam pervulgatae voces docent. Itaque supplicamus, ut post illas praecipuas
propositiones banc quoque Sanctitas vestra dispiciat : « Post promulgatum
Evangelium, an fides explicita in Christum omninò necessaria sit, disputant
Theologi : si tamen admittamus necessariam esse, dicendum est (1), etc. : » quae
a christianorum scholis longè abigenda sunt, ne sub dubio relinquatur, an sine
Christi nomine credito et invocato salvus esse quis possit ; dicente Domino :
Qui crédit in illum, non judicatur; medio justificationis invento : qui
autem non crédit, jam judicatus est (2); relictus ipse sibi, nulloque novo
judicio, proprià et praecedente iniquitate mersus.
Postremò, Pater sanctissime,
quod ad universi libri pertineat scopum, illud vel maxime apostolicae Sedi quam
beatus illustras, insinuandum putamus , ne vestra sinat Sanctitas definitionem
praedesiinationis infringi eam, quam vester Augustinus tradidit; ut nempè sit «
praescieutia et praeparalio beneficioruni Dei, quibus certissimè liberantur
quicumque liberantur (3). » Hanc enim definitionem praedestinationis omnibus
gentibus praedicandam, idem Augustinus iterùm iterùmque commendat : « hâc
praedestinatione beneficiorum Dei » fieri confitetur, ut omnes praedestinati
singulari et gratuità dilectione serventur, qui fous christianae humilitatis ac
pietatis est ; hujus praedestinationis veritatem « semper fuisse in Ecclesiae
fide (5), » ac de eà « neminem unquàm nisi errando disputare potuisse (6); » et
idem Augustinus affirmat, et sanctis Pontificibus Cœlestino et Hormisdà
pronuntiantibus, Ecclesia Romana suscepit : et nostro quoque saeculo cardinalis
Bellarminus (7), « non ad opinionem, sed ad Ecclesiae catholicae fidem
pertinere» asserit. Quam tamen catholicam veritatem nodi EHssolutor tacet,atque
hujus praedestinationis definitionem
1
Nod. diss., § 2, n. 19, p. 109.— 2 Joan., III, 18. — 3 Lib. de
Don. Persev., cap XIV, n. 35. — 4 Ibid., cap. XVII, XX, XXI, XXIII. —
5 Ibid., cap. XXIII, n. 65. — 6 Ibid., cap. xix, n. 48. — 7 De Grat. et lib.
arb., lib. II, cap. XI.
530
immutat (1) : supponit aliam sancto Augustino ignotam ,
quae vim singularis atque gratuites dilectionis ac beneficiorum praeparationis
obscuret. Quanquam enim eam non semel agnoscit, sic tamen rem involvit dictis,
ut nihil magis vereri videatur, quàm ne electos majori quàm reprobos beneficio
affectos esse constet (1) : quod
nec Molinae sectatores inficiati sunt. Sic Ecclesiae Romanae de singulari et
gratuitâ dilectione electorum, aut omninô quatitur, aut saltem vacillât fides :
quae si auctoris verbis affirmare nitimur, huc nempè totus liber transferendus
fuit.
Neque plura memoramus, cùm ea à
vobis perpensa et annotata, vestra egregia ad vicinos Belgas Decreta
demonstrent. Nobis certè sufficit, ad vestrum apostolatum detulisse ea quae
veri-tatem laederent, ac Patrum laudare sententias, quas majore gratià de Pétri
cathedra praedicatis.
Plures episcopi subscripsissent,
nisi pauci sufficerent, ut ne ambitiosiùs quàm modestiùs agere videremur.
Caeterùm meminimus à sancto Innocentio I non modo synodicas, sed etiam quinque
episcoporum litteras, paterno animo esse susceptas (3). Atque ab Innocentio XII
paria expectari oportere, tanti Pontificis œquitas ac paterna benignitas facile
persuadet. Subscripsimus :
BEATISSIME PATER,
SANCTITATIS
VESTRAE,
Obsequentissimi ac devotissimi servi ac filii.
+ CAROLUS-MAURITIUS, arch. dux Rhemensis.
Ludovicus-Antonius, arch. Parisiensis. Jacobus-Benignus,
episc. Meldensis. Guido, episc. Atrebatensis. Henricus, episc.
Ambianensis.
Et haec erat inscriptio :
Sanctissimo D. D. nostro Innocentio Papa? XII.
1 Nod. diss., I part., § 1, n. 13, p. 48. — 2
Ibid., p. 67, 106, 107, 108, 109, etc. — 3 Epist. XXVI.
531
EPISTOLA CCXLV.
INNOCENTII PAPAE XII RESPONSA.
Innocentius Papa XII.
Venerabiles Fratres, salutem et apostolicam benedictionem.
Litteras vestras VII kalendas martii proximè praeteriti ad nos datas, grato
animo accepimus. Ex iis enim vigilem ac sacerdotalem zelum, quo sacros
antistites in partem sollicitudinis nostrae vocatos flagrare maximè
decet, in vobis vigere , vosque priscam erga banc sanctam Sedem, cui nos, licet
immeriti, praesidemus, debiti obsequii
gloriam constanter retinere deprehendimus ; dùm antiquœ traditionis exempla
servantes et ecclesiasticae memores disciplinae, ad locum quem elegit Dominus
ascendistis, ac ea quae in libro posthumo bonae memoriae
Cœlestini, sanctae Romanae Ecclesiae cardinalis Sfondrati, de divinâ
praedestinatione, nuper edito, reprehensione digna vobis visa sunt, ad nostrum
apostolatum, eo ferme tempore quo variae doctorum hominum
de eodem libro sententiœ etiam per Urbem ferebantur, detulistis, nostrum hâc in
re judicium eà quâ par est reverentiâ deposcentes. Officii itaque nostri esse
duximus, librum ipsum, resque à vobis in eo adnotatas, insignium Theologorum
discussioni committere; ut omnibus maturae considerationis trutinâ perpensis,
quod justum fuerit subindè decernere valeamus ; non alià perfectô, quàra crediti
nobis divinitùs ministerii partes sicut oportet implendi, habita ratione : quod
ut etiam in aliis omnibus, quae ad onerosam apostolici muneris nostri curam
pertinent, salubriter exequi pos-simus, jugibus Fraternitatum vestrarum apud
Patrem luminum preeatioinbus infirmitatem nostram juvari vehementer optamus ;
vobisque apostolicam benedictionem peramanter impertimur.
Datum Romae apud sanctam Mariam
Majorem, sub Annulo Piscatoris, die 6 Maii, Pontificatùs nostri anno sexto.
Signatum:
MARIES SPINULA.
Et haec erat inscriptio : Venerabilibus Fratribus
Carolo-Mauritio, Rhemensi; et Ludovico – Antonio, Parisiensi, archiepiscopis,
necnon Jacobo-Benigno, Meldensi ; Guidoni, Alrebatensi, et Henrico, Ambianensi,
episcopis.
532
LETTRE CCXLVI.
BOSSUET A MILORD PERTH.
A Meaux, ce 31 mars 1694.
Toutes les lettres qui me
viennent de votre part me donnent une joie infinie par la foi et la piété que
j'y ressens dans toutes vos paroles. Je me réjouis de l'espérance de vous
embrasser incontinent après Pàque. Je vous supplie d'assurer Leurs Majestés de
la profonde reconnaissance que j'ai de toutes leurs bontés, et de mes
très-humbles respects. Je suis, comme vous savez, avec une sincère vénération,
etc.
LETTRE CCXLVII.
BOSSUET AU CARDINAL DE AGUIRRE. 1697 (a).
La paix tant désirée par votre
Eminence dans les lettres dont elle m'honore, et encore dans la dernière plus
ardemment que jamais, est enfin venue du ciel, attirée par vos pieux vœux.
L'empereur a signé, comme votre Eminence le souhaitoit tant, et la guerre est
finie de tous côtés : Dieu veuille nous conserver un si grand bien, et bénir nos
rois et nos princes. Le roi m'a honoré de la charge de premier aumônier de
Madame la duchesse future de Bourgogne, qui est la première de sa chapelle et de
sa maison. J'ose en donner part à Votre Eminence comme à un ami, puisqu'elle
veut bien m'honorer de cette qualité d'une manière si tendre : c'est sans
déroger au respect sincère avec, lequel je suis, etc.
(a) Cette lettre est sans date ; mais la paix dont elle
parle montre qu'elle est de 1697. Bossuet l'a écrite en français, ainsi qu'une
autre qui suivra, parce que le cardinal de Aguirre lui avait marqué qu'il
eutendoit aisément cette langue.
533
EPISTOLA CCXLVIIL
CARDINALIS DE AGUIRRE AD BOSSUETUM.
Romaœ, die 26 septembris 1697.
Quô saepiùs ad me scribas aut
rescribas, eô libentiùs litteras tuas accipio. Hoc ipsum mihi contigit. acceptis
nuper iis quas dedisti vicesimâ die Augusti, traditas per manus domni
archidia-coni nepotis tui ex fratre. Ejus eruditionem singularem, praesertim in
rébus sacris, et disciplina ecclesiasticâ, et doctrinà morum saniore à te modo
testatam nullus dubito qualem asseris, nec de-spero me insuper experimento
aliquo probaturum, antequàm ipse in Galliam redeat. Félix ille qui patruum,
pastorem, et magistrum in doctrinà etmoribus talem nactus est, qui quotidiè
ecclesiam suam Meldensem imô et catholicam quanta est, aureis suis scriptis
munit et illustrât adversùs heterodoxos et errores quosque.
Haec dùm suggero, aut dicto
amanuensi meo, ingentem laetitiam cordis vix cohibere possum, dùm audio
novissimè hue pervenisse nuntiumexpressum, ut vocant, al Sanctissimum de pace
universali tandiù desiderata, et jam initâ in orbe christiano. Ità certè optabam,
et precabantur omnes pii, omnes boni atque aequi amantes, cujuscumque nationis
sint. Qualescumque orationes meae ac meorumad Dominum, qualiacumque officia erga
principes et primos Catholicœ Majestatis ministros saepiùs litteris consignata,
et à me nominatim subscripta, eô collimabant. Novit ille qui scrutatur hominum
corda, et tôt piorum ac miserorum preces irritas manere non est passus. Laetare
mecum, vir clarissime, de pace istà ; et simul cum aliis gravissimis praesulibus
celeberrimae Ecclesiae Gallicanae, praesertim Rhemensi,
Parisiensi, Aurelianensi et Abrincensi, quos identidem à te salutatos velim
oomine meo ; cura et exhortare, ut pax ista solida et secura sit, nec ad horam
aut diemtantùmdurans, instar hortorum Adonidis, uti olim
Plato loquebatur. Sanctissimus Pontifex hoc ipsum optabat, et assiduè atque
ardenter precabatur, quà scripto, quà verbo, quà
534
orationibus privatis et publicis. Grates itaque referamus
Deo nostro, qui tôt caedibus, discordiis et desolationibus provinciarum et
urbium optatum finem imposuit. Nec plura in singulari licet exprimere hoc loco,
cùm notifia nuperrimè ingressa Urbem sit adhucvaga, nec satis distincta;
praesertim cùm hoc ipso vespere opus sit mittendi epistolam istam ad cursorem
Gallicum, post paucas horas egressurum. Te Deus intereà, illustrissime Autistes,
bene valentem atque incolumem servet.
LETTRE CCXLIX.
BOSSUET AU CARDINAL DE AGUIRRE.
A Versailles, ce 20 décembre 1697.
Aux approches du renouvellement
de l'année, je la souhaite heureuse à Votre Eminence, comme je le ferais |à
moi-même, puisque vous avez bien voulu que l’amitié nous fit une même chose. Je
suis si touché, Monseigneur, de cette grâce, que je ne vous la puis assez
exprimer. On commence à goûter ici les fruits de la paix, que Votre Eminence a
tant désirée qu'elle l'a enfin attirée du ciel par ses vœux. Je suis ravi quand
je vois de vos nouvelles dans les lettres dont vous m'honorez, dans celles de M.
de Rheims, et surtout dans celles de M. l'abbé Bossuet, que je vous prie
d'honorer toujours de votre protection, et dans l'occasion de vos conseils. Je
suis avec tout le respect et toute la tendresse possible, etc.
FIN DU
VINGT-SIXIÈME VOLUME.
|
